De oorzaak van LP is grotendeels onbekend. Er zijn 4 relaties waaraan op dit moment aan gedacht wordt: ontregeling van het afweersysteem, associatie met virale infecties, genetische factoren en omgevingsfactoren. Er zijn verder associaties beschreven met onder andere stress, schildklieraandoeningen en diabetes. Daarnaast zien we in de praktijk bij LP ook andere auto-immuunaandoeningen als bijv. astma, artrose, rheumatoïde arthritis, vitiligo, coeliakie, alopecia areata.

Orale lichen planus (OLP) en overige orale lichenoide laesies (OLL) kunnen een reactie zijn op tandheelkundige materialen zoals amalgaam, composiet, cobalt en goud. Dat kan een contactallergie zijn (zeldzaam) maar ook irritatie of mechanische beschadiging van het slijmvlies door de vullingen of scherpe randen waarbij via het Köbnerfenomeen lichen planus ontstaat. OLL zijn lastig te onderscheiden van OLP.

OLP kan gepaard gaan met en/of veroorzaakt worden door een contactallergie.

Er bestaat mogelijk een associatie tussen Hepatitis C en OLP. Ook worden Herpes infecties bij OLP vaker gezien.

De factor roken wordt in geen enkele studie meegenomen.

Naast LP bestaat er een ziektebeeld wat er zowel op het oog, als ook als je een biopt zou nemen, sterk op lijkt, de zogenaamde lichenoïde reactie. Het voornaamste verschil is dat er voor deze reacties een duidelijke oorzaak is aangewezen. Voorbeelden hiervan zijn een lichenoïde geneesmiddelenreactie, waarbij er op de huid of slijmvliezen laesies ontstaan als reactie op een geneesmiddel, of de hierboven al genoemde orale lichenoïde laesies (OLL).

Na een (stamcel)transplantatie kan Graft Versus Host Disease (GVHD) huidafwijkingen doen ontstaan die veel op LP lijken.

Geneesmiddelen die gerelateerd worden aan zgn. drug-induced LP zijn o.a. NSAID's, ACE-remmers, beta-blokkers, quininen, methyldopa en nivolumab. Het is moeilijk om de relatie te bewijzen. Geneesmiddelen kunnen nl. ook een lichenoïde geneesmiddel reactie veroorzaken die lijkt op lichen planus. Dit is o.a. beschreven bij bovenstaande middelen en bij tetracyclines, furosemide, hydrochloorthiazide, allopurinol, etanercept, hepatitis B en influenza vaccins, goud en organische mercuro-verbindingen, fenothiazine derivaten, isoniazide, tolbutamide.

LP van de huid is een van de meest voorkomende vormen van LP en wordt gekenmerkt door paars-rode bultjes (papels) die aan de bovenkant zijn afgeplat. Ze kunnen over het hele lichaam voorkomen, zoals op de onderrug, de nek, de oksels, armen en benen, maar ze beginnen vaak vooral op de binnenkant van de polsen en de enkels. Op de scheenbenen en enkels ziet men soms dikke plekken, ook plaques genoemd. LP komt niet tot zeer zelden in het gezicht voor.

Bij ongeveer 20 % van de mensen met LP van de huid zijn de afwijkingen gering en geven vrijwel geen klachten. Bij de andere 80% is de meest voorkomende klacht: jeuk, die zeer heftig kan zijn.

De meeste vormen van LP zijn voor een dermatoloog op uiterlijk en de verdeling over het lichaam van de plekjes makkelijk te herkennen. Soms is een weefselonderzoek (huidbiopt) nodig om de diagnose met zekerheid te stellen. De aandoening is niet besmettelijk en ook niet erfelijk, al blijkt LP in sommige families meer voor te komen.

Kinderen worden zelden getroffen.

Vertel een arts waar je eventueel nog meer pijn en/of jeuk van de huid, mond, genitaliën of perianaal hebt. Ook voedselpassageklachten, pijn bij het slikken of heesheid, haarverlies, zowel op het hoofd als op het lichaam, afwijkingen aan de nagels, auto-immuunziekten en je geneesmiddelengebruik zijn van belang om te vertellen. Het zal het stellen van de juiste diagnose makkelijker maken.

Soms komt de huiduitslag snel opzetten: binnen een paar dagen. In andere gevallen ontwikkelt de uitslag zich in de loop van een paar weken. Bij beschadiging van de huid verschijnen er nieuwe bultjes.

De plekken kunnen samengroeien en met de tijd veranderen. Hoewel de bultjes vaak enorm jeuken, is het huidoppervlak meestal gaaf (dus niet beschadigd zoals een schaafwondje) en vormen er zich op de plekjes geen korsten.

Als de hoofdhuid is aangetast kan er ook sprake zijn van lichen planopilaris.

In de meeste gevallen duurt het tussen 3 en 18 maanden voordat de bultjes allemaal verdwenen zijn. Na de behandeling of bij spontane genezing blijven er vaak donkerbruine verkleuringen zichtbaar. Ook deze vlekken verdwijnen meestal na verloop van tijd vanzelf.

Ongeveer een op de vijf mensen (20%) krijgt lichen planus voor een tweede keer, of in de chronische vorm.

LP op de huid is goedaardig. Maligne ontaarding is in dit geval zeer zeldzaam.

De huisarts behandelt alleen LP op de huid. Als de behandeling niet aanslaat, zal hij je doorverwijzen naar een dermatoloog. Bij twijfel over de diagnose LP, of als er tevens sprake is van een andere vorm van LP of huidklachten op meerdere plaatsen (bijv. genitaal of in de mond), zal de huisarts je ook doorverwijzen naar een specialist.

Meestal zal dat om te beginnen een dermatoloog zijn, maar bij vulvaire of genitale LP kan er ook een gynaecoloog of uroloog bij betrokken worden, bij de mond een kaakchirurg. Voor LP in de slokdarm is de maag-darm-leverarts de aangewezen behandelaar.

Bij LP op de huid, LPP en nagel LP is periodieke controle alleen nodig zolang de LP actief is of als de LP terugkomt.

Bij genitale LP en OLP is een jaarlijkse controle geïndiceerd. Afhankelijk van het klachtenpatroon en klinisch beeld kan men de periode tussen controles aanpassen.

Bij patiënten met OLP en passage klachten is een periodieke controle noodzakelijk.

Controles van OLP kunnen bij de tandarts of bij de dermatoloog of kaakchirurg – afhankelijk van de ernst van de OLP – plaatsvinden

Krabben is een automatische reactie op jeuk, een reflex. Krabben heeft gevolgen. Sommige van die gevolgen zijn in eerste instantie prettig, zoals vermindering van jeuk, of een lekker gevoel. Andere gevolgen zijn minder prettig of zelfs erg vervelend. Zo kunnen door het krabben nieuwe LP plekken ontstaan (Koebner fenomeen). Krabben verslechtert ook de conditie van de huid (die meestal bij een huidaandoening toch al kwetsbaar is). Hiermee ontstaat er gemakkelijk een vicieuze cirkel die moeilijk te doorbreken is.

Bij de lichte vorm van LP zonder klachten of jeuk is behandeling niet nodig. Bij het vermoeden dat LP een reactie is op medicatie, is het zinvol deze medicatie in overleg met huisarts of specialist (tijdelijk) te staken of een ander medicijn te proberen. De uitslag verdwijnt dan vaak binnen enkele weken.

Er is geen therapie bekend voor lichen planus van de huid, maar met behandeling van bijkomende klachten kan de jeuk worden verlicht en de uitslag worden verminderd.

Sterk tot zeer sterk (klasse 3-4) werkende corticosteroïde houdende zalven of crèmes zijn de meest gebruikte geneesmiddelen. Zij remmen de ontstekingen en verminderen de jeuk. Aanvullend moet de huid tussendoor goed verzorgd worden met een neutrale (vette) zalf of lotion.

Als deze zalven niet of onvoldoende werken of niet verdragen worden, dan een lokale zgn. calcineurineremmer geprobeerd worden (waarbij tacrolimuszalf de voorkeur heeft boven pimecrolimuscrème).

Als LP niet of onvoldoende reageert op lokale therapie, kan zgn. systemische medicatie gegeven worden zoals (een stootkuur) prednison of medicatie met vitamine A. Andere behandelopties zijn methotrexaat, hydroxychloroquine of ciclosporine.

Bij iemand met zeer uitgebreide LP of bij iemand die niet of onvoldoende reageert op lokale behandeling kan lichttherapie (smalspectrum UVB of (P)UVA behandeling) overwogen worden. Lichttherapie wordt soms ook toegepast bij een contra-indicatie voor, bijwerkingen op of onvoldoende effectiviteit van systemische therapie. Lichttherapie wordt altijd in een ziekenhuis gegeven.

Soms worden ook lasertherapie en fotodynamische therapie als behandeling genoemd. Hierover zegt de richtlijn het volgende:

‘De meest beschreven vorm van laserbehandeling bij LP is de Low Level Laser Therapy (LLLT). De kwaliteit van bewijs voor de effectiviteit van fotodynamische therapie (PDT) bij LP is erg laag. Wegens gebrek aan bewijs en praktijkervaring worden behandeling met LLLT en PDT bij patiënten met LP afgeraden.’

LP kan een verminderde kwaliteit van leven, een lager zelfbeeld, problemen met eten en drinken en problemen en vragen met betrekking tot de seksuele gezondheid veroorzaken. Daar kunnen ook stemmingsklachten en angstklachten uit voorkomen.

Het is belangrijk dat de arts hiervan op de hoogte is en aandacht aan besteedt. Zo nodig kan hij je helpen om extra hulp in de vorm van begeleiding door een psycholoog, seksuoloog NVVS of bekkenfysiotherapeut in te schakelen.

Bij LPP kan haarverlies een grote invloed hebben op het dagelijks leven. Het is van belang om dit bespreekbaar te maken en informatie te krijgen over bijv. de mogelijkheden van een haarstuk.

Bij nagel LP is aandacht voor functionele klachten, de eventuele cosmetische bezwaren en camouflage opties belangrijk.

Bij LP van de huid is het verstandig voorzichtig te zijn met de huid en die zo min mogelijk te beschadigen. In de beschadigde huid kunnen namelijk weer nieuwe LP plekken ontstaan.

Algemeen advies:

• Invetten van de huid
• Hitte vermijden
• Niet te vaak en niet heet douchen/ baden
• Zachtjes afdrogen
• Nagels kort en glad
• Parfum en zeep beperken
• Bij jeuk: niet krabben maar wrijven met een textiellaagje ertussen!
• De huid koelen met een icepack (met een doek ertussen)
• Verkoelend/jeukstillend werken ook Aloe Vera gel, mentholpoeder, koelzalf, waterpokkenlotion