Hieronder treft u een reeks van veel gestelde vragen over lichen planus. Wanneer u op een vraag klikt, dan schuift het antwoord op die vraag in beeld.
Er zijn geen aanwijzingen dat LP erfelijk is. Wel blijkt het in bepaalde families meer voor te komen. Er kan dus aanleg zijn voor LP. Aan de VU in Amsterdam loopt hier onderzoek naar.
Lichen planus (LP), ook kortweg lichen (Grieks: leichen = korstmos), is een ontsteking waarbij zowel huid als slijmvliezen (vooral de orale en genitale) kunnen zijn aangedaan. Door de vele verschijningsvormen van LP bestaan er vaak problemen met de herkenning van de aandoening. Met de in 2013 uitgekomen medische richtlijn Lichen Planus is er nu meer informatie voor behandelaars beschikbaar.
LP komt voor op de huid, schedelhuid en nagels. Daarnaast kunnen de slijmvliezen door LP worden aangetast. Het is beschreven in de mond, slokdarm, blaas, neus, vulva, vagina, anus, en op het slijmvlies langs de binnenkant van de oogleden.
Vormen zijn:
Soms kan LP worden ingedeeld in meer dan één van de bovengenoemde categorieën (bijvoorbeeld blaarvormende LP, veroorzaakt door geneesmiddelen).
Typisch voor LP is het zogenaamde Koebner-fenomeen: op de plaats van een huidbeschadiging (bijv. een kras of schaafwond) ontstaat een nieuwe lichen planus laesie. Het Koebner-fenomeen wordt ook gezien bij psoriasis.
Nee, LP is niet besmettelijk. Er wordt uitgegaan van een auto-immuunziekte die alleen de eigen huid aantast. Er bestaat geen bewijs dat LP via lichaamsvloeistoffen (bloed of speeksel), lichamelijk contact of via de lucht kan worden overgedragen. Bij transplantatie of het doneren van huid met lichen planus kan de aandoening wel worden “meegenomen” naar het ontvangende huidvlak.
Er zijn veel mogelijke verklaringen voor het ontstaan van LP, maar de oorzaken zijn grotendeels onbekend. De meeste gegevens wijzen erop dat LP een auto-immuunziekte is. Dit houdt in dat de ontstekingscellen, die anders bijvoorbeeld bacteriën en virussen bestrijden, nu bepaalde delen van de huid en de slijmvliezen aantasten.
Zolang de oorzaak niet bekend is, bestaat de behandeling vooral uit het bestrijden van de symptomen.
Als mogelijke oorzaken waardoor LP ontstaat, worden geopperd:
Lichen planus komt voor bij 1- 2 % van de algehele bevolking. De man-vrouw verhouding is 1:2. De aandoening treedt meestal op bij mensen tussen de 40 en 60 jaar, maar kan ook op jongere of oudere leeftijd voorkomen.
Meestal is LP eenmalig, wat wil zeggen dat iemand het krijgt, maar dat het na verloop van tijd verdwijnt en niet meer terugkomt. Men krijgt dan in de regel een paar afwijkingen, vaak rond het 50ste levensjaar, iets meer bij vrouwen dan bij mannen (2:1) en er is sprake van een genetische voorkeur (wat niet wil zeggen dat het erfelijk is).
Bij ongeveer de helft van de patiënten met LP van de huid zijn ook de slijmvliezen aangetast. Omgekeerd heeft ongeveer een derde van de patiënten met orale LP tevens huidafwijkingen. Afwijkingen in de mond hoeven niet tegelijkertijd met de plekken op de huid te ontstaan.
Tot op heden is genitale LP bij kinderen niet beschreven, OLP daarentegen wel (Laeijendecker, pediatric dermatology 2005).
Ongeveer één op de vijf mensen (20%) krijgt LP voor een tweede keer. Bij sommige mensen blijft de aandoening echter zeer hardnekkig. Vooral LP van de mond blijft vaak zeer langdurig aanwezig.
Vaak wordt de aandoening niet herkend. De diagnose wordt meestal gesteld door een specialist (dermatoloog, kaakchirurg, gynaecoloog) door het nemen van een biopt: een weggenomen stukje van de huid, dat wordt onderzocht.
Lichen planus van de huid (cutane LP)
Op de huid bestaat LP uit vaak jeukende, vlakke, glanzende verhevenheid van de huid (papel), met een kleur die varieert van rood tot licht violet-paars. Een netwerk van fijn vertakte, wittige streepjes is zichtbaar aan het oppervlak (striae van Wickham), veroorzaakt door een verdikking. Zij kunnen overal op de huid voorkomen. De voorkeurslokaties zijn de buigzijde van de polsen en onderarmen, de nek, rond het heiligbeen, de genitaliën en de enkels. Op de onderbenen kunnen de plekken wratachtig zijn.
In ongeveer 20% van de gevallen geven de afwijkingen vrijwel geen klachten en zijn ze bovendien gering van omvang. In de andere 80% is jeuk de meest voorkomende klacht. De jeuk kan zeer hevig zijn. Krabben kan de aangedane plekken verergeren en nieuwe doen ontstaan.
Lichen planus in de mond (Orale LP)
Orale LP (OLP) wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van een min of meer symmetrisch patroon van veranderingen van het mondslijmvlies. Deze bestaan uit witte streepjes op het wangslijmvlies bij de kiezen en soms rood en makkelijk kwetsbaar tandvlees. De diverse vormen kunnen bij dezelfde patiënt tegelijkertijd voorkomen en variëren in de tijd. OLP komt met name voor op het wangslijmvlies, het tandvlees, de bovenkant van de tong, de tongranden en het lippenrood van de onderlip.
Genitale Lichen Planus
Er kunnen óók afwijkingen aanwezig zijn ter plaatse van de schaamlippen (vulva) en in de vagina zelf. Ook op de penis kan LP voorkomen. Deze vormen komen minder vaak voor. Wel kunnen ze door te late herkenning en niet-adequate behandeling leiden tot erosieve LP. Beide vormen kunnen worden behandeld in de vulvapoli’s. De meeste mensen met een vulvaire of peniele LP zullen ook in de mond tekenen vertonen van LP (maar hebben daar lang niet altijd last van).
De klachten bij vulvaire LP kunnen zijn:
– pijnlijkheid, branderigheid en een ‘rauw’ gevoel (klachten treden vooral op bij plassen, zwemmen, en bij seks)
– aan de binnenzijde van de kleine schaamlippen en/of de ingang van de vagina is een glanzend rood
gebied zichtbaar: dat is de plaats waar de pijnklachten worden ervaren.
De klachten en verschijnselen bij peniele LP komen overeen met die bij vulvaire LP.
Van de hoofdhuid (Lichen planopilaris)
Lichen planopilaris is een aandoening van de haarzakjes op de hoofdhuid, die leidt tot blijvende haaruitval met littekenvorming. De aandoening kan op iedere leeftijd voorkomen, maar komt meestal voor bij vrouwen van middelbare leeftijd.
Lichen planus aan de nagels
Bij ongeveer 10% van de patiënten met LP zijn ook de nagels aangetast. De veranderingen bestaan uit in de lengterichting verlopende ribbeltjes, gleufjes en spleten. In ernstige gevallen kan de nagel zelfs definitief verdwijnen.
Lichen planus in de slokdarm
Bijna de helft van de mensen met LP heeft dit ook in de slokdarm zonder het te weten. Dit omdat de slijmvliezen van mond, keel en slokdarm hetzelfde zijn. Niet iedereen heeft er last van, maar in de helft van de gevallen heeft men een vernauwing, die ervoor zorgt, dat het doorgeslikte voedsel niet goed naar beneden kan zakken.
Als er symptomen zijn is het goed om deze te laten onderzoeken, omdat er een iets verhoogde kans op kanker bestaat en omdat allerlei klachten zo verklaard kunnen worden.
De meest toegepaste behandelmethoden zijn ontstekingsremmende middelen: corticosteroïden in de vorm van zalven en crèmes; lichttherapie en vitamine A-preparaten. Ook wordt, met wisselend succes, prednison voorgeschreven. Soms heeft men baat bij alternatieve en homeopathische middelen, bijvoorbeeld middelen die een hoge dosis Aloë Vera bevatten.
De leden van de LPVN wisselen via de website tips en ervaringen uit die de aandoening kunnen verlichten.
Lichen planus in de mond
De behandeling van deze hardnekkige vorm van LP is moeilijk. Met wisselend succes worden corticosteroïde gels of mondspoeling of cyclosporine mondspoeling en desinfecterende producten voorgeschreven. Bij veel pijn kunnen verdovende gels (lidocaïne) worden voorgeschreven. De mondverzorging is bij deze vorm van LP heel belangrijk, maar moet voorzichtig worden toegepast om geen nieuwe beschadigingen te veroorzaken. Een goede mondhygiënist kan helpen met de mondverzorging en kan ook advies geven over verlichtende en niet aantastende tandpasta, spoelmiddelen enz. Een andere soort tandpasta gaan gebruiken kan verlichting bieden.
In het geval van LP op de gewone huid (bijv. enkels en polsen) zal de aandoening vaak binnen ongeveer twee jaar vanzelf overgaan. Het enige wat er dan moet worden gebruikt, is een crème of zalf bij eventuele jeukklachten.
In het geval van een vulvaire of peniele lichen planus is de situatie helaas wat minder rooskleurig: hier is een behandeling vaak moeizaam, al wordt mede dankzij de inzet in de vulvapoli’s (in steeds meer ziekenhuizen aanwezig) vaak verbetering bereikt. Het is aan te raden niet te lang met klachten door te lopen en vooral een dermatoloog te raadplegen met deskundigheid op het gebied van LP. Er kan een behandeling met sterk werkende corticosteroïden bevattende zalven worden toegepast, bijvoorbeeld als “stootkuren”: korte, geconcentreerde zalfkuren. Ook kan een behandeling worden geprobeerd met lokale middelen die de afweer onderdrukken (bijv. een zalf die ook wordt gebruikt bij de behandeling van eczeem). Het resultaat van al die behandelingen is niet goed te voorspellen en niet altijd succesvol. Er wordt aangeraden vooral een gel te gebruiken ter bescherming en verlichting, bestaande uit bijv. 50% vaseline en 50% paraffine of 20% vaseline in cetomacrogolcrème (vloeit niet uit).
Lichen planus van het genitale gebied heeft vaak een wat wisselend beloop en is meestal chronisch. De behandeling is gericht op verlichting van de klachten. Indien nodig kan een operatie verbetering bieden. Tegenwoordig wordt, vooral via de vulvapoli’s, desgewenst ook een sexuoloog en of een psycholoog ingeschakeld.
Er is toenemend bewijs in de literatuur dat orale LP samengaat met een licht verhoogd risico op het krijgen van kanker in de mondholte. Ook bij LP in de slokdarm is er een iets verhoogde kans op kanker. Bij twijfel is het goed om deze LP door een specialist te laten onderzoeken.
Het risico dat huidafwijkingen zich ontwikkelen tot kanker is echter niet groot. Ook bij genitale LP is het ontstaan van kanker zeldzaam.
Heeft u LP op de huid, dan is het verstandig voorzichtig te zijn met de huid en deze zo min mogelijk te beschadigen. In de beschadigde huid kunnen namelijk weer nieuwe lichen planus plekken ontstaan.
Bij LP in de mond kunnen de volgende factoren de klachten verergeren:
Sterk gekruid eten, citrusvruchten, tomaten, cafeïnehoudende dranken zoals koffie en cola, knapperig voedsel zoals chips, toast en hard brood. De ervaringen zijn bij iedereen verschillend. Mijd het eten van zure producten en probeer het mondslijmvlies en tandvlees zo min mogelijk te beschadigen. Ook wordt geadviseerd roken en alcoholgebruik te beperken.
LP kan, zeker bij een slechte mondverzorging, ook het tandvlees en het gebit aantasten. Daarom is het aan te bevelen regelmatig naar de tandarts en mondhygiëniste te gaan voor controle en het schoonmaken van uw gebit. Meld dan vooral dat u LP hebt en dat het tandvlees voorzichting behandeld moet worden.
Over het algemeen zijn de vooruitzichten goed. De meeste gevallen van LP genezen binnen een periode van twee jaar spontaan.
De afwijkingen op de huid ontstaan vaak wat eerder dan in de mond en verminderen of verdwijnen bij 90% van de mensen met LP na ongeveer twee jaar. Door dit verschil in tijdstip van voorkomen worden de huidafwijkingen vaak niet in verband gebracht met de mondafwijkingen, waardoor de diagnose niet altijd bijtijds wordt gesteld.
Bij sommige mensen blijft de aandoening hardnekkig. Vooral LP in de mond vermindert of verdwijnt in minder dan de helft van de gevallen. OLP leidt niet altijd tot permanente klachten. Vaak is er sprake van opvlammingen, vooral bij verminderde weerstand.
Bij ongeveer één op de vijf mensen (20 %) komt LP na verloop van tijd terug.
Als lichen planus de nagels of het haar treft, dan zijn eventuele kale plekken en/of beschadiging aan nagels blijvend.
Het is belangrijk dat de juiste diagnose wordt gesteld. Vaak wordt de aandoening niet, of pas laat herkend. Laat u daarom bij blijvende klachten zo snel mogelijk doorverwijzen naar een dermatoloog, gynaecoloog of kaakchirurg. Of vraag een second opinion. Ook voor behandeling in een vulvapoli is verwijzing nodig. Daar wordt de behandeling gedaan in een gecombineerd spreekuur door een dermatoloog en een gynaecoloog samen.
Op de website van de Lichen Planus Vereniging staat een link naar de vulvapoli’s in Nederland.
Jonge tandartsen zijn meestal goed op de hoogte van de verschijnselen van orale LP.
Academische ziekenhuizen beschikken ook vaak over veel expertise op het gebied van LP.
Klik voor meer informatie / handige links